گفتار دوم) رکن مادی جرم شنود غیر مجاز
۱)رفتار مجرمانه مرتکب
رفتار مجرمانه مرتکب جرم شنود غیر مجاز شامل فعل مثبت مرتکب دایر بر گوش کردن کنترل یا نظارت بر محتوای ارتباطات و یا تحمیل محتوای داده ها چه به صورت مستقیم یعنی از راه ورود و دسترسی و استفاده از یک سیستم رایانهای یا به شکل غیر مستقیم یعنی استفاده از دستگاههای مغناطیسی و دریافت امواج و همچنین شنود از طریق ضبط و ذخیره کردن داده ها شود.
۲) موضوع جرم
موضوع جرم داده های رایانهای در حال انتقال غیر عمومی و در واقع داده های خصوصی که انتقال آن ها باید چهار ویژگی داشته باشد تا موضوع جرم شنود غیر مجاز قرار گیرد:
۱-۲) داده های رایانهای باید در حال انتقال باشند. لذا در صورتی که داده ها در حال انتقال نباشند یا در سیستم موجود و یا آماده انتقال باشند، مشمول جرم شنود غیر مجاز قرار نمیگیرند و داخل در محدوده «دسترسی غیر مجاز» قرار می گیرند. منظور از عبارت در حال انتقال نیز از لحظه شروع به انتقال تا پایان آخرین مرحله فرایند انتقال می‌باشد.
۲-۲) فرایند انتقال داده ها باید فرایند غیر عمومی باشد، لذا انتقال عمومی این جرم را در بر نمیگیرد.
۳-۲) شرط سوم تحقق شنود غیر مجاز «بدون حق بودن» مرتکب آن است، یعنی اگر مرتکب شنود حق انجام آن را داشته باشد و یا اقدام وی در جهت امنیت ملی و یا کشف جرایم صورت گیرد، جرم محسوب نمی شود.
۴-۲) استفاده از ابزارهای فنی جهت شنود غیر مجاز مانند دستگاههای دریافت امواج مغناطیسی و …
۳) نتیجه جرم
شنود غیر مجاز جرم مطلق است و صوف عمل شنود عمدی و بدون حق داده های رایانهای اعم از اینکه موجب خسارت گردد یا خیر جرم محسوب می شود.
گفتار سوم) رکن روانی جرم شنود غیر مجاز
این جرم از جرایم عمدی است و تعداد اجزا و رکن معنوی جرم تابع رویکردی است که قانون‌گذار اتخاذ می کند، همانند جرم دسترسی غیر مجاز در تحقق رکن روانی این جرم سوءنیت یا قصد عام لازم است، ولی وقوع آن نیاز به قصد خاص مانند اقدام علیه امنیت ندارد. بر خلاف جرم دسترسی غیر مجاز نیازی به حفاظت داده ها به وسیله تدابیر امنیتی ندارد و صرف شنود محتوای ارتباطات غیر عمومی موجب تحقق جرم است.
مبحث سوم) تولید و انتشار برنامه های مخرب
ایجاد شبکه های اطلاع رسانی رایانهای در سطح جهانی عملیات تخریب و اختلال را نسبت به داده ها و کارکرد سیستم رایانهای افراد بسیار تسهیل کرده‌است، این امر از سویی سبب شده که تولید و انتشار برنامه های ویرانگر مختل کننده داده و سیستم با سرعتی بسیار زیاد رو به فزونی گذارد و از سوی دیگر موجب آن شده که عدهای اساساً فعالیت خود را در راه ایجاد – تولید و توزیع چنین برنامه های مخربی معطوف کرده و چه بسا به عنوان یک حرفه از این راه به کسب درآمد بپردازند، آماری که هر ساله کشورهای مختلف درباره میزان خسارت وارده به بخشهای دولتی، خصوصی و اقتصادی و اجتماعی خود ارائه می دهند مبین این امر است که روند بهره گیری از شبکه برای تخریب و اختلال داده ها و سیستم رو به فزونی دارد بدین ترتیب این امر سبب شده که بسیاری از کشورها نه تنها در حوزه تخریب و اختلال در داده ها و کارکرد سیستم رایانهای خود اقدام به وضع قوانین کیفری نمایند، بلکه برای پیشگیری از تولید توزیع و انتشار اینگونه برنامه های ویرانگر نیز مستقلاً اقدام به جرم انگاری نمایند.
گفتار اول) بررسی برنامه مخرب
برخی از کشورها در مورد صرف انتشار و وارد کردن برنامه ویرانگر به طور مستقل اقدام به جرم انگاری کرده اند. در کنوانسیون بوداپست شورای اروپا نیز در امر تولید، انتشار، توزیع، معامله و ارائه این برنامه ها به کشورهای عضو درباره نحوه قانونگذاری توصیه هایی نموده است، در جمهوری اسلامی ایران تا قبل از تصویب قانون جرایم رایانهای هیچ قانونی در جهت مقابله با برنامه های مخرب که همان تخریب در فضای مجازی است وجود نداشته و صرفاً در جرایم کلاسیک همان تخریب عینی جرم انگاری شده بود و اگر کسی از باب این اقدامات مرتکب خسارات میگردید، صرفاً از طریق مطالبه دادخواست میتوانست اقدام به احقاق حق نمود تا اینکه در قانون جرایم رایانهای یک مبحث به این موضوع اختصاص گردید که مواد ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ به این موضوع اختصاصی داده شد که در آن موارد حذف، تخریب مخل نمودن،
غیر قابل پردازش کردن، انتقال دادن، پخش، از کار انداختن؛ مخفی کردن داده ها و مانع دسترسی قرار دادن داده ها را جرم انگاری و با شرایط خاص قابل مجازات دانسته است.
گفتار دوم) رکن مادی
چون جرم تخریب و اخلال در داده ها یا سامانههای رایانهای و مخابراتی جرم مقید است، لذا باید اعمال مرتکب منتهی به اقدامات مندرج در مواد قانونی یعنی مواد ۸، ۹ و ۱۰ قانون جرایم رایانهای گردد، لذا در سه مقوله قابل بررسی است.
۱)رفتار مجرمانه مرتکب
رفتار مجرمانه مرتکب در این عمدتاًً عمل مادی یا فعل مثبت می‌باشد که شخص با اقدامات خاص در فضای مجازی و ارسال وسایل و ابزارهای تخریب گرانی مانند ویروسها و کرمهای رایانهای به صورت غیر مجاز اقدام به مختل نمودن و تخریب داده ها می نماید.
۲) موضوع جرم
موضوع جرم در اینجا وسایل و تجهیزاتی است که کاربر آن را به فضای مجازی متصل می نماید و عمدتاًً فرد به وسیله آن تجهیزات به یک دنیای غیر ملموس (سایبر) متصل و راه ورود به آن را به کمک آن وسایل طی می نماید در قانون فوقالذکر سامانههای رایانهای یا مخابراتی را که حامل داده ها بوده را عنوان می نماید که در این موارد همانند جرایم کلاسیک داده های که به نحوی دارای ارزش مادی یا معنوی بوده و کابر به آن نیاز داشته معدوم یا دچار نقص میگردند و کابر را گمراه می کند و در واقع ضرر مادی یا معنوی به پدید آورندگان آن ها وارد آید که ممکن است برخی از داده ها ارزش مالی نداشته باشد ولی دارای ارزش معنوی برای آن ها داشته باشد که معمولاً مرتکبان با اقدامات ایذایی و حملات مخرب خود اقدام به اعمال تخریب مینمایند، یعنی در واقع اقدامات آن ها عموماً مستقیم نبوده بلکه غیر مستقیم و به صورت مجازی صورت می‌گیرد، که در زیر لازم است برخی از این ابزارهای تخریب را ذکر نماییم.
الف) انواع حملات مخرب
۱- الف) ویروسهای کامپیوتری[۸۰]۱
ویروس یکی از موضوعات مبهم و پیچیده است که امروزه گریبانگیر دستگاههای ارتباط با فضاهای مجازی شده است. ویروسها قطعههای رمز گذاری شدهای هستند که خود را ضمیمه برنامه اجرایی می‌کنند. ویروس هنگامی که برنامهای را مورد هدف قرار میدهد همانند ویروس بیولوژیکی، رمزهای خاص خود را وارد برنامه میسازد. بدین ترتیب اجرای هر یک از برنامه های آلوده کمک به انتشار ویروس می‌کنند.[۸۱]۲
ویروسها آثار مخرب زیادی را بر روی سیستمهای کامپیوتری و دستگاههای ارتباط با فضای مجازی ایجاد می‌کنند که از جمله آن ها می‌توان به:
-
- اختلال در سیستم
-
- تخریب اطلاعات
-
- کندی سیستم
