در این میان تحریم واژه ای ساده و آشنا در علم حقوق می‌باشد ولی آثار آن برای انعقاد و اجرا قرارداد امری دشوار بنظر می‌رسد همواره این پرسش مطرح می‌باشد که آیا متعهد می‌تواند با توسل به تحریم از مسئولیت شانه خالی کند یا خیر؟ آیا تحریم جزء مصادیق فورس می‌باشد یا خیر؟
تاثیر تحریم بر اجرای قرارداد در فرضی که تحریم، جزء فورس ماژور است می‌تواند بر اجرای قرارداد تاثیر بگذارد و موجب تعلیق، فسخ یا انفساخ قرارداد گردد درصورتی که فورس ماژور عدم امکان دائمی اجرای قرارداد در پی داشته باشد، موجب انحلال قرارداد و سقوط تعهد خواهد شد. در این صورت، فورس ماژور موجب برائت متعهد و معافیت او از مسئولیت است و متعهد له نمی تواند علت عدم اجرای قرارداد، مطالبه خسارت نماید.(صفایی ۱۳۶۴، ۱۲۱).
۱-۳-سوابق تحقیق
در خصوص این موضوع، تحقیق مستقلی انجام نپذیرفته است و تمامی مطالب علی‌رغم وجود عناوین مشابه در کتب مختلف یکجا جمع نمی باشد و نیاز است جهت رفع ابهامات و تناقضات و همچنین شفافیت مطالب در خصوص موضوع، تحقیق مستقلی صورت گیرد.
نتیجه حدوث قوه قاهره سقوط یا تعلیق تعهد است، در حالی که تاثیر تغییر اوضاع و احوال و نهادهای همگون آن به تعدیل قرارداد یا ایجاد حق فسخ خلاصه می شود، و رخ دادن آن ها موجب از بین رفتن مسئولیت نمی گردد. به تعبیر دیگر، پیامد تغییر اوضاع و احوال، بر فرض پذیرش آن، این است که به دادگاه اجازه می‌دهد تا قرارداد را به حد معقول برگرداند و خسارت به وجود آمده در اثر آن را بین متعهد و متعهدله توزیع نماید.(کاتوزیان ۱۳۷۶، ۸۲).
در حقوق بین الملل، معمولا کلمه ی فورس ماژور به معنی عام به کار می رود که هم فورس ماژور به معنی خاص و هم حادثه ی غیر مترقبه را در بر می‌گیرد.
فورس ماژور به معنی عام با اصطلاح کار خدا متفاوت می‌باشد. اصطلاح دوم، فقط شامل حوادث غیر عادی است که دارای علل طبیعی هستند و بدون دخالت بشر روی می‌دهند در حالی که فورس ماژور دارای معنی گسترده تری است و پاره ای از حوادث ناشی از عمل آن را نیز در بر می‌گیرد.(صفایی ۱۳۶۴، ۱۱۵).
علاوه بر حوادث طبیعی، مهمترین وقایعی که می‌تواند مانع ایفای تعهدات قراردادی به شمار روند، جنگ، انقلاب، اعتصاب و مداخله ی دولت در ایفای تعهدات است.
انقلاب پدیده ای است که بارها در عملکرد دولت ها و رویه قضایی بین‌المللی، به عنوان قوه ی قهریه مورد استناد قرار گرفته، و برای رفع مسئولیت دولت ها نسبت به خسارات وارده به اتباع بیگانه در جریان شورش ها بر انقلاب ها به کار رفته است.
منع قانونی، نیز یکی دیگر از مصادیق قوه قاهره است که با دخالت دولت محقق می شود. به این معنا که دولت ممکن است با وضع قانون، مانع اجرای تعهد شود.
امروزه در کلیه ی نظام های حقوقی، در قوه قاهره و نهادهای مثابه آن، علاوه بر عدم امکان فیزیکی، از عدم امکان حقوقی یا قانونی نامبرده می شود.
اگر در زمان انعقاد قرارداد بازرگانی، احتمال مداخله ی دولت قابل پیش‌بینی باشد، استناد به قوه ی قاهره از ناحیه متعهد مطلقا پذیرفته نخواهد شد.(سلیمی، ۹۰).
در حقوق فرانسه به موجب آرای قضایی، اعتصاب با شرایط زیر از مصادیق قوه ی قاهره شناخته شده است:
-
- اعتصاب تا حدی عمومیت داشته باشد
-
- غیر قابل پیش‌بینی و ناگهانی باشد
- اعتصاب ناشی از تقصیر کار فرما یا مالک مؤسسه نباشد.(سلیمی، ۹۶).
تاثیر قوه قاهره در قراردادهای بازرگانی، انحلال تعهدات است. در صورتی که اجرای آن به طور دائمی منتفی باشد. و تعلیق قرارداد، اگر عدم اجرای قرارداد موقتی باشد. قاعده ی مذبور و شرایط استناد به آن از لحاظ زمانی قرن ها زودتر از این در فقه اسلامی تعریف شده و از جایگاه بالایی برخوردار است.
قاعده ی فورس ماژور نه تنها در حقوق داخلی فرانسه و سایر کشورهای صاحب حقوق نوشته ، در کامن لو (تحت عناوینی دیگر) پذیرفته شده و حتی به عنوان یک اصل کلی حقوقی مشترک بین ملل متمدن معرفی گردیده، بلکه در حقوق بین الملل عمومی در روابط دولت ها و به ویژه در باب مسئولیت بین الملل دولت نیز مطرح است. برخی از علمای حقوق بین الملل درباره ی امکان استناد به قوه قاهره برای سلب مسئولیت بین الملل دولت تردید کرده‌اند. لیکن نظریه ی غالب این است که این مفهوم در حقوق بین الملل عمومی هم پذیرفته شده است.(صفایی ۱۳۶۴، ۱۱۵).
۱-۴- اهداف پژوهش
اهداف این پژوهش به شرح ذیل می‌باشد:
-
- تبیین آثار تحریم بر اجرای قرارداد
-
- ریف فورس ماژور و تحریم
-
- مطالعه تطبیقی فورس ماژور
- تبیین تاثیر فورس ماژور بر انعقاد و اجرای قرارداد
۱-۵- سوالات تحقیق
-
- آیا تحریم در قراردادهای بازرگانی بین‌المللی جزء مصادیق فورس ماژور است یا خیر ؟
-
- فورس ماژور چه آثاری بر قرارداد دارد؟
- فورس ماژور باید قابل پیش‌بینی باشد یا خیر؟
۱-۶- روش تحقیق
با بهره گرفتن از توصیف و تمثیل و قیاس و استقراء به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته می شود.
۱-۷- شیوه ی تحلیل و بررسی
-
- در انجام پژوهش، ابتدا اقدام به مطالعه و فیش برداری شده تا مطالب فراموش نشود.
-
- در نگارش این پایان نامه از تعداد زیادی فیش استفاده شده است.
-
- مطالب منابع به دقت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است
-
- هر جا که پیشنهادی به ذهن رسید آن را یادداشت نموده، تا در ضمن نگارش موضوع اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
-
- آدرس کامل منابع به طور دقیق در هر فیش ذکر شده است.
-
- در هنگام مراجعه به منابع، سعی شده فهرست منابع و ماخذ آن مشاهده گردد تا اگر منابع دیگری را که در رابطه با این موضوع می‌باشد، تهیه کرده و مورد استفاده قرار گیرد.
-
- در ضمن کار از اساتید، وکلا، قضات و صاحب نظران کمک گرفته شده است.
- در این پایان نامه داده های خام فیش برداری و دسته بندی شده اند و در جهت بیان آثار تحریم بر اجرای قراردادهای بازرگانی و برای رفع پاره ای از ابهامات از شیوه ی تحلیل عقلانی استفاده شده است.
۱-۸- شیوه ی ارائه نتایج
پس از اتمام فیش برداری، به جمع بندی موضوعات پرداخته شده است و با بهره گرفتن از تحلیل محتوا، ذکر آثار تحریم بر اجرای قراردادهای بازرگانی مورد نتیجه گیری واقع شده است.
۱-۹- فرضیه های تحقیق
-
- تحریم جزء مصادیق فورس ماژور است.
-
- فورس ماژور اجرای تعهد را غیر ممکن می‌سازد.
- فورس ماژور باید غیر قابل پیش‌بینی باشد.
۱-۱۰- اجزای پایان نامه
این پایان نامه از ۵ فصل مجزا تشکیل شده است که هر فصل خود شامل بخش ها و زیر مجموعه هایی می‌باشد.
فصل اول : کلیات
فصل دوم : مفهوم تحریم و قراردادهای بازرگانی
فصل سوم : تحریم به مثابه فورس ماژور
فصل چهارم : آثار فورس ماژور و تحریم بر قراردادها
فصل پنچم : نتیجه گیری و پیشنهاد
فصل دوم :
مفهوم تحریم و قراردادهای بازرگانی
۲ -۱ – مفاهیم تحریم
۲ – ۱ – ۱ – مفهوم تحریم در لغت
تحریم در لغت به معنای حرام کردن ، حرام گردانیدن چیزی یا کاری آمده است.(عمید۱۳۶۹ ، ۴۱۶ ).
