ب) ساختار ماتریسی[۱۵]: این ساختار عبارت است تطابق ساختار پروژه ای بر ساختار وظیفه ای (تخصصی) است. به عبارت دیگر در این ساختار ، مجموعه ساختارهای وظیفه ای به صورت عمودی و ساختار پروژه ای به طور افقی ، ماتریسی را تشکیل می‌دهند.
ج) ساختار مولکولی: در این ساختار سازمان ها بیش از تأکید بر روشها و چگونگی انجام کار، بر خواسته ها و نیازهای عوامل محیطی ، به خصوص متقاضیان محصولات خود تأکید دارند. ویژگیهای آشکار این ساختارها ، انعطاف پذیر در پاسخ گویی و ارائه سرویس مناسب به متقاضیان سازمان است.
د) ساختار ادهوکراسی: این ساختار با توجه به سبز فایل و یا پیچیدگی، مناسبترین نوع ساختار برای سازمان های خلاق و نوآور تلقی شده است. ادهوکراسی، سازمان های ویژه موقت، دارای سلسله مراتب محدود، روابطی افقی، عدم تمرکز، قوانین رسمی بسیار کم و انعطاف پذیر زیاد می‌باشند. ویژگیهای سااختار ادهوکراسی عبارتند از:
-
- ساختاری است زنده و پویا که استانداردهای رفتار در آن کم است.
-
- گرایش آن به تشکیل گروه های متخصص در واحدهای مبتنی بر وظیفه ، برای دست یافتن به اهداف سازمان مبتنی بر تقاضا است.
-
- بر برقراری رابطه مکانیزم اصلی هماهنگی در درون گروه ها تأکید می شود.
-
- اهداف و روش اتخاذ تصمیم به صورت غیر رسمی و بسیار انعطاف پذیر است.
- از دانش و مهارت های موجود به عنوان پایگاهی برای به دست اوردن آگاهی ها و مهارت های جدید سود میجوید.
۳-۲۰-۲-۲- فرهنگ سازمانی خلاق
فرهنگ سازمانی را می‌توان مجموعه ای از باورها و ارزشهای همگانی و مشترک که بر اندیشه و رفتار سازمان، اثر می گذارد و باعث اتحاد و انفاق آن ها می شود، تعریف کرد.
فرهنگ سازمانی می تواند سرچشمهای برای حرکت و پویایی، خلاقیت و نوآوری و یا مانعی در راه پیشرفت آنها به شمار آید. از این رو می‌توان گفت که فرهنگ در یک سازمان ، همانند شخصیت در یک انسان است.
وقتی که سازمان دارای فرهنگ قوی باشد، افراد را به سازمان و هدفهای آن به گونه ای متمایل می کند که آن ها خود را جزئی از سازمان بدانند. در فرهنگ قوی تأکید اصلی بر روحیه کارآفرینی و تقویت زمینه های مناسب، برای پرورش خلاقیت و نوآوری است. سازمان خلاق از فرهنگ قوی و تشویق کننده، برخوردار هستند و از این رو در رشد و توسعه خلاقیت، پیشگام هستند.
۴-۲۰-۲-۲- محیط خلاق
اصولاً خلاقیت و نوآوری قادر به تبلور در محیط نامناسب و نامطلوب نخواهد بود. محیط نامطلوب برای ترغیب و پرورش خلاقیت ، محیطی است که کارکنان را از ریسک کردن باز میدارد، فشارهای کاری را به گونه-های، مختلف بر کارشناس وارد می کند. یکی از روشهای مهم متبلور کردن خلاقیت، به وجود آوردن فضای محرک، متعدد و به طور کلی خلاق است و لذا مسؤولان سازمان باید به طور مستمر، آمادگی شنیدن اندیشه های بدیع و نوین را داشته باشند و مشوق و ترغیبکننده کاوش و جستجوی روشهای نوین، برای انجام کار باشند. از دیگر خصوصیات محیط خلاق ، آن است که افراد به یکدیگر اعتماد و اطمینان دارند و می توانند خطرهای روانی را برای ابراز کردن احتیاجات و ترسهای عمیق خود بپذیرند.
عالی(۱۳۷۹) میگوید: به طور کلی برای ایجاد محیط مناسب در سازمان برای خلاقیت و نوآوری باید محیط آرام و صمیمی را فراهم کرد، هدفها را به طور مشخص تعیین نمود، به نوآوری و خلاقیت امتیاز مناسب داد، از تعصب کاری حمایت کرد و افراد را برای تغییر آماده ساخت.
۵-۲۰-۲-۲- افراد خلاق
سازمان های خلاق و نوآور برای ادامه موجودیت و رشد خود بیش از پیش به خصوصیت جستجوگرانه نیاز دارند و باید بر روشهای نوین و بدیع تکیه کنند. توانایی‌های خلاق به خودی خود در سازمان به وجود نخواهد آمد، مگر اینکه افراد درون سازمان، از ویژگیهای خاص خود برخوردار باشند.
۶-۲۰-۲-۲- گروه خلاق
گروه خلاق گروهی است که تمام اعضای آن بتوانند با تشریک مساعی مؤثر ، برای دستیابی به روشهای حل مسأله که مسئولیت آن را برعهده گرفته‌اند،کوشا باشند. گروه های خلاق راههای حل مؤثر را با کمترین وقت و انرژی و منابع به دست می آورند.
عوامل مورد توجه در تشکیل گروه های خلاق عبارتند از:
-
- شناسایی افراد خلاق، ایجاد سازماندهی مناسب با توجه به روابط و رفتار سازمانی، توجه به ویژگی سرپرستی و هدایت گروه.
- چگونگی جمع آوری ایدههای نو، شناخت روشهای نو و خلاق ، توجه به ویژگیهای فرهنگی ، مقتضیات و ظرفیتهای موجود جامعه.
رهبر سازمان خلاق
سازمان و گروه خلاق به رهبری خلاق نیاز دارد که در زمینه و نگهداری خلاقیت داخلی و در ترغیب و به وجودآوردن انگیزه برای رفتار خلاق افراد و گروه‌های درون سازمانی کوشا باشد.
رهبر خلاق کسی است که بتواند در فرهنگ سازمان تأثیر بگذارد و به عنوان طراح اجتماعی سازمان خود، در خلاقیت، و نگه داری عوامل فرهنگی آن، توانمند باشد.
برومند(۱۳۷۴)قدمهای زیر را برای ایجاد جوی که خلاقیت را تشویق می کند پیشنهاد می نماید:
-
- پذیرش تغییر: اعضای سازمان، بایستی معتقد باشند که تعبیر برای آنها و سازمان مفید است. براین اساس مدیران باید در سازمان وضعی را به وجود آورند که افراد پدیده تغییر را بپذیرند.
-
- تشویق نظریه های جدید: مدیران سازمانها، در سطوح مختلف باید روشن سازند که در کلام و عمل از نگرشهای جدید استقبال می‌کنند.
-
- اجازه تعامل بیشتر: اگر افراد فرصت تعامل با اعضای گروه خود و دیگرگروههای کار را داشته باشند، چنین تعاملی، مبادله اطلاعات مفید، جریان آزاد نظریه ها، و دیدگاه های تازه درمورد مشکلات را حمایت می نماید.
-
- تحمل شکست: مدیران اثر بخش، میپذیرند و اجازه می دهند که وقت و منابع جهت آزمون بسیاری از نظریه های جدید که احتمالا ممکن است به کار هم نیایند سرمایه گذاری شوند.
-
- ایجاد هدفهای روشن و آزادی جهت تحقق آن ها: اعضای سازمان باید هدف و جهت برای خلاقیت داشته باشند
- تشخیص: افراد خلاق برانگیخته میشوند تا در وظایفی که مورد علاقهشان است، سخت بکوشند و در مقابل، پاداشهایی هم در نظر گرفته می شود. بنابرین اصل، مدیران باید برای افراد خلاق و سخت کوش ارزش قائل شوند.
حق شناس (۱۳۷۸) عواملی را که منجر به ایجاد جو مناسب برای رشد خلاقیت می شود را شامل تشویق به همکاری متقابل، ایجاد احساس نعلق، تشویق به تفاوتها و فردیت، اهمیت به قابلیت انعطاف و اعتماد به کارکنان میداند.
وارن بیس، پس از بررسی های مستمر در مورد الگوهای رفتاری رهبران سازمان های خلاق، اعتقاد دارند که چهار توانایی در رهبری می تواند، سودمند باشد(شهرآرای و مدنی پور،۱۳۷۵):
