خدمات

اطلاعات

شکل ۲-۱ :کارکرد سیستم گردشگری(Gunn,2002:34)

تیلور(۵۶:۱۹۸۰)ویژگی تقاضای گردشگری را سرعت تغییرات می‌داند ومعتقد است بعد عرضه باید توانایی انطباق سریع با تغییرات بازار تقاضا را داشته باشد؛ به عبارت دیگر وجود یک مکانیسم دریافت اطلاعات و ارزیابی وضعیت و واکنش نسبت به محیط در سیستم گردشگری الزامی است .در واقع شاه کلید نیل به توسعه صحیح گردشگری، ‌پاسخ‌گویی‌ به تقاضای بازار است.

همان طور که هر تولید کننده ای می‌داند،بهترین محصول، محصولی است که بتواند رضایت یا ترجیحات بازار را برآورده سازد.سیستم گردشگری نیز زمانی می‌تواند به نیازهای بازار پاسخ گوید که بازار داده ای مناسب عرضه کند(گان،۳۶:۲۰۰۲).

مشخصا اگر مقصد گردشگری، فاقد جاذبه های طبیعی ،علمی،فرهنگی باشد ایجاد تقاضا برای آن دشوار است؛ در این حالت ، گردشگری تابع عرضه خواهد بود. برای اینکه گردشگری تابع تقاضا شود (با فرض وجود جاذبه های لازم در مقصد) باید برای مقصد بازاریابی شود؛ ‌به این معنی که تمام فرصت های بازاریابی تجزیه و تحلیل و بازارهای خاصی انتخاب شود؛ آنگاه باید محصول مناسب هر بازار منطبق با خواسته های گردشگران آن ارائه گردد(داسول،۱۹۹۷: ۳۱-۳۲) . اگر از لحاظ اقتصادی ‌به این قضیه نگاه شود تمایل و توان خرید به عنوان دو عامل اساسی در شکل گیری تقاضایند. ‌بنابرین‏ کسانی که علاقه ،تمایل یا هدفی برای سفر ندارند و ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و همچنین کسانی که توان مالی پرداخت هزینه های سفر را ندارند در بعد تقاضای گردشگری قرار نمی گیرند به بیان دیگر متقاضی گردشگری محسوب نمی شوند.

در تقاضای گردشگری توجه به سه موضوع در یک کشور اهمیت اساسی دارد:

۱٫توزیع عادلانه درآمدملی ۲٫سطح فرهنگ و رفاه جامعه ۳٫میزان امنیت در آینده؛ تقاضای گردشگری با توزیع عادلانه درآمد همبستگی دارد؛یعنی اگر درآمد یک کشور به طور عادلانه ای بین کل جمعیت آن کشور توزیع شود در آن زمان می توان با توجه به سهم سرانه از درآمد ملی به شدت یا ضعف تقاضای گردشگری پی برد(قره نژاد،۷۲:۱۳۷۴) .

برای تقاضای گردشگری می توان چهار سطح را مشخص کرد (داسول،۱۹۹۷: ۳۳-۳۴) :

تقاضای اساسی: تقاضای که برطرف نشده است.

تقاضای جایگزین: این نوع تقاضا زمانی بروز می کندکه مردم مصرف محصولی دست کشیده اند و از محصول دیگری که نیاز آن ها را بهتر تامین می‌کند استفاده می‌کنند.

تقاضای پدید آمده: این نیز هم زمان با ابداع یک محصول جدید بروز می‌کند که قبلا وجود نداشته است.

تقاضای آینده: تقاضایی است که بروز و توسعه آن وابسته به تغییراتی است که در آینده رخ خواهد داد.

همان گونه که در شکل۲-۱ مشخص شده، عرضه دومین بعد اساسی در سیستم گردشگری است . طرف عرضه گردشگری شامل همه عناصر و برنامه هایی می شود که برای ارائه به بازدید کنندگان یک مقصد طراحی و آماده شده اند. این عناصر با سیاست ها و عملکرد سه بخش دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی هدایت وکنترل می‌شوند. موفقیت و توسعه گردشگری وابسته به شناسایی صحیح اجزا وعناصر بعد عرضه است. برای برنامه ریزی در این زمینه،باید دست کم پنج عنصر یعنی جاذبه ها،حمل ونقل ،خدمات ، اطلاعات و پیشبرد فروش مورد توجه قرار گیرند.این پنج عنصربه عنوان اجزای اصلی سیستم گردشگری شناخته شده اند که در این میان جاذبه های مقصد، مهم ترین یا قوی ترین عنصر در بعد عرضه محسوب می‌شوند(کاظمی،۵۴:۱۳۹۰).

در یک شمای کلی می توان رابطه عرضه و تقاضا را در شکل نشان داد:

خط تعادل مقصد

توسعه بازار

توسعه محصول

عرضه

درآمد

تقاضا

هزینه

منافع

شکل ۲-۲: رابطه بین عرضه وتقاضا(داس ویل، ۴۸:۱۳۷۸)

در مجموع ، این رابطه عرضه و تقاضای گردشگری در فضای جغرافیایی اثر می‌گذارد وآثار مختلفی را در زمینه اقتصادی رقم می زند .در این میان هم پوشی سرمایه و گردشگری اهمیت زیادی دارد به طوری که گردشگری عصاره سرمایه داری است و به علت خاصیت اشتغال زایی و سودآوری نسبتا سریع آن، بستر مناسبی برای سرمایه گذاری است.سرمایه گذاری خارجی می‌تواند توسعه گردشگری را سرعت بخشیده ،معیارهای اقتصادی را ارتقا دهد وایده ها،فناوری و بازارهای جدید را به ارمغان آورد . سرمایه گذاری های گردشگری در کشورها باقی خواهد ماند.هتلها، رستوران ها وغیره رانمی توان مانند کالاهای منقول جابه جا کرد(الیوت،۴۷:۱۳۷۹). بر این مبنا می توان سرمایه گذاری گردشگری مابین مرکز و پیرامون را رویه ای معکوس از جریان سرمایه دانست .در این حالت سرمایه و انسان از مرکز به پیرامون در حرکت است و بخش مهمی از سودآوری در زمینه گردشگری در همان کشورهای پیرامونی حفظ می شود.از این رو نگرش مرکز-پیرامون در زمینه گردشگری حالت عکس می‌گیرد.درست است که مازاد درآمدبه وسیله یک سیستم مازادستانی جهانی به مراکز باز می‌گردد ولی سرمایه گذاری بر روی گردشگری در یک مکان خاص، به پیدایش مشاغل و درآمدهایی منتهی گردیده که جوامع محلی از آن بهره مند می‌شوند(پاپلی یزدی،سقایی ،۷۱:۱۳۸۵).

۲-۲ الگو های فضایی گردشگری

۲-۲-۱ گردشگری شهری

گردشگری در چهارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می‌کند.یکی از این الگوهای فضایی گردشگری شهری است.نواحی شهری به علت آنکه جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیاری دارند غالبا مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شود(پاپلی یزدی،سقایی،۱۸۸:۱۳۸۵)و از سویی دیگر رشد سفرهای کوتاه مدت شهرهارا به یکی از مراکز اصلی گردشگری تبدیل ‌کرده‌است(Cooper et al., 1998: 42).گردشگری شهری دارای ماهیت دوگانه است؛‌به این معنا که از یک سوبه معنای اصلی ترین مبدأ گردشگران به شمار می آیدودوم این که شهر به عنوان مقصد گردشگری مدنظر قرار می‌گیرد(رهنمایی،۲۰:۱۳۸۶).گردشگری شهری از ویژگی های مختلفی برخوردارند. به طور عمده وکلی گردشگری شهری با دو انگیزه وهدف اصلی پنداشته می شود که در واقع آن ها خیلی متفاوت هستند و عبارتند از:تجارت وفرهنگ. (Low,1996:168)

از مهم ترین مسائلی که طی دهه های اخیر باعث توسعه وپیشرفت شهرهای کوچک و بزرگ گشته،رشد و توسعه شهرنشینی می‌باشد . شهرها با امکانات و خدماتی که ارائه می‌دهند،همواره پذیرای افرادی بوده اند که بدان ها وارد می‌شوند. شهر با ارائه خدمات مطلوب و در خور،بستر مناسبی برای فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی انسان ها فراهم می آورد.شهر همچنین با ارائه فعالیت های خدماتی مانند امکانات پذیرایی و فراغتی زمینه پیشرفت و توسعه گردشگری را فراهم می‌کند (Timonthy,2005).

در اواخر قرن بیستم، صنایع تولیدی به تدریج اهمیت خود رابه عنوان ابزار اصلی رشد شهرها از دست داده و به تدریج بخش خدمات به عنوان موتور محرک اقتصادی شهرها شناخته شد.در چنین شرایطی، گردشگری به عنوان گزینه ایی مناسب برای توسعه شهرها شناخته شد.زیرا شهرها به طور بالقوه دارای بسیاری از جاذبه ها مانند بناهای تاریخی، میراث فرهنگی، رویدادها وغیره می‌باشد (ضیایی،عباسپور،۷۷:۱۳۹۰) به همین خاطر در طول اعصار و قرون متمادی با توجه به اینکه کانون قدرت و تصمیم گیری بوده اند، لذا در درون خود آبستن حوادث و جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار هستند که امروز در کانون توجه گردشگران قرار گرفته است .(Weaver:2006)