-
- هدف پژوهش
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر بازی درمانی شناختی-رفتاری بر افزایش مهارت های ارتباطی کودکان درخودمانده با عملکرد بالا است.
-
- سوال تحقیق
آیا بازیدرمانی شناختی-رفتاری بر مهارت های ارتباطی کودکان درخودمانده با عملکرد بالا تاثیر دارد؟
-
- تعاریف واژگان و مفاهیم اختصاصی پژوهش
۱-۵-۱- تعاریف نظری
مهارت های ارتباطی:
مهارت هایی که به فرد کمک می کند تا تعارضهای بین فردی را حل کند و پایه های رفتار و روابط اجتماعی سالم را بنا گذارد( سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۴؛ به نقل از سادات سجادی پور، ۱۳۸۶).
مهارت های ارتباطی توانایی اختصاصی هستند که فرد به آن ها نیاز دارد تا بتواند هنگامی که پیامها را به گونه نمادین به شخص دیگری میرساند، با کفایت عمل کند( برنشتاین، ۱۹۹۸؛ ترجمه حسنپور عابدی، ۱۳۸۰).
اختلال درخودماندگی:
اختلال درخودماندگی اختلال رشدی شدیدی است با نابهنجاریهایی
در کارکردهای اجتماعی، زبان، ارتباط، رفتارها و علایق غیر عادی مشخص میشوند( اریکجی[۸]، ۲۰۰۸؛ ترجمه مکیآبادی، ۱۳۹۱).
بازیدرمانی شناختی-رفتاری:
شیوهای است که میتوان به نحوی مؤثر، تکنیکهای بازی و نیز ارتباط کلامی را جهت تغییر شناخت، رفتار و مشارکت در درمان، با یکدیگر تلفیق کرد( کنل[۹]، ۱۹۹۹).
۱-۵-۲- تعاریف عملیاتی
مهارت های ارتباطی:
مهارت های ارتباطی در این پژوهش به فعالیتهایی نظیر پیوستن کودک به گروه های همسالان، صحبت کردن و همکاری با هم بازیها در گروه، درک رفتارهای غیر کلامی و حالتهای چهره همسالان در گروه را شامل می شود.
کودک درخودمانده با عملکرد بالا:
در این پژوهش کودک درخودمانده با عملکرد بالا، کودکی است دارای سن ۷ تا ۱۰ سال که مطابق ملاک پنجمین راهنمای تشخیص و آمار اختلالات روانی، تشخیص درخودمانده را دریافت نموده و از مراکز تشخیص و توانبخشی به عنوان درخودمانده با عملکرد بالا مشخص شدهاند.
-
- متغیرها
متغیر مستقل: بازیدرمانی شناختی-رفتاری
متغیر وابسته: مهارت های ارتباطی کودکان درخودمانده
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
۲-۱- اتیسم
اتیسم از ریشه یونانی، اتوس[۱۰]به معنای خود یا درخود گرفته شده است(وینگ[۱۱]،۱۹۸۹). اتیسم از سوی انجمن روان پزشکی امریکا به عنوان یک اختلال رشدی عمیق دسته بندی شده است و سه ویژگی اصلی دارد که همگی باید قبل از سه سالگی در کودک ظاهر شوند که عبارتند از:
۱-آسیب کیفی در عملکرد متقابل اجتماعی
۲- آسیب در ارتباط و فعالیت های ذهنی
۳- محدودیت های فوق العاده در زمینه ی علایق و فعالیت ها
اختلال درخودماندگی در سنین پیش دبستانی یعنی هنگامی که آسیب های زبان و شناخت قابل شناسایی هستند تشخیص داده میشوند. نشانه های درخودماندگی را میتوان در ۲ سال اول زندگی مشاهده کرد(استون[۱۲]، ۱۹۹۷).
۲-۱-۱- ویژگیهای اصلی اختلال درخودماندگی
با وجود دامنه وسیع نشانه های درخودماندگی، تقریبا سه نشانه نقص در مهارت های اجتماعی، نقایص زبانی و رفتارهای کلیشهای و یک نواخت مورد تأکید است( اکوسلیا، ۱۹۹۹؛ ترجمه کاکاوند، ۱۳۸۸)
۲-۲- مهارت های اجتماعی:
مهارت های اجتماعی مهارت هایی هستند که به افراد اجازه می دهند تا تعاملات مثبتی را با دیگران شروع کرده و ادامه دهند و شامل مهارت هایی مانند برقراری ارتباط، حل مسئله، تصمیم گیری، خودمدیریتی و روابط با همسالان میباشد(دفن بیکر[۱۳]،۲۰۰۰)
مهارت های اجتماعی بر رفتارهای فراگیرفته مطلوبی اشاره دارد که فرد را قادر میسازد با دیگران رابطه مناسبی داشته و از واکنشهای نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارت های اجتماعی طیف گسترده ای از رفتارها از قبیل توانایی شروع ارتباط مؤثر و منتسب با دیگران، ارائه پاسخهای مفید و شایسته، تمایل به رفتارهای سخاوتمندانه، همدلانه و یاریگرانه، پرهیز تمسخر، قلدری و زورگویی به دیگران را شامل می شود(کامپز و کای[۱۴]، ۲۰۰۲ به نقل از گلزاری، ۱۳۸۹). این مهارت ها مجموعه رفتارهای آموخته شدهای است که فرد را قادر میسازد با دیگران رابطه اثر بخش داشته باشندو همکاری، مشارکت با دیگران، کمک کردن، آغازگر رابطه بودن، تقاضای کمک کردن، تعریف و تمجید از دیگران و قدردانی کردن مثالهایی از این نوع رفتار است( گرشام و الیوت[۱۵]، ۱۹۹۹؛ به نقل از بیابانگرد، ۱۳۸۴).
شناخت مهارت های اجتماعی فرآیندی است که کودکان و نوجوانان را قادر میسازد تا رفتار دیگران را درک و پیشبینی کنند. رفتار خود را کنترل نمایند و تعاملات اجتماعی خود را تنظیم کند. این مهارت ها مجموعه ای از رفتارهای اکتسابی هستند که از طریق مشاهد، الگودهی، تمرین و بازخورد آموخته میشوند و در برگیرنده رفتارهای کلامی و غیرکلامی هستند و بیشتر جنبه تعاملی دارند(کارتلج و میلبرن[۱۶]، ترجمه نظری نژاد، ۱۳۶۹).
در تعریفی دیگر مهارت های اجتماعی اغلب به عنوان مجموعه پیچیدهای از مهارت ها در نظر گرفته شده است که شامل ارتباط، حل مسئله، تصمیم گیری، جراتورزی، تعاملات با همسالان و گروه و خودمدیریتی می شود(گرشام و الیوت،۱۹۹۰؛ به نقل از فریمن،۲۰۰۳ ).
در کودکان درخودمانده مهارت های اجتماعی و ارتباطی و مراقبت از خود معمولا با افزایش سن سیر صعودی را طی میکند ولی درمقایسه با کودکان بهنجار همواره تأخیر وجود دارد. گاهی ممکن است این پیشرفت تا بزرگسالی ادامه یابد و با رفتارهای پرخاشگرانه، اضطراب و افسردگی همراه شود. تعداد محدودی از کودکان دارای اختلال درخودماندگی میتوانند زندگی مستقلی داشته باشند(نلسون و ایزراییل[۱۷]، ۲۰۰۰).
۲-۲-۱- انواع مهارت های اجتماعی
مهارت های اجتماعی به شیوه های گوناگونی دستهبندی می شود که یکی از این دستهبندیها به شرح زیراست:
۱)مهارت های روابط با همسالان
۲) مهارت های خودمدیریتی
۳) مهارت های تحصیلی
۴) مهارت های ارتباطی
۵) مهارت های جرات ورزی( کامپز و کای، ۲۰۰۲؛ به نقل از جلیلی آبکار، ۱۳۸۹)
مهارت های روابط با همسالان شامل تعریف و تمجید از دیگران، کمک کردن، بازی و تعامل با همسالان و مکالمه با همسالان میباشد. بعد مهارت های خودمدیریتی شامل کنترل خود، پیروی از قوانین، انتقادپذیری و مشارکت در امور مختلف بر طبق توانایی ها میباشد. بعد مهارت های تحصیلی مانند انجام تکالیف و پیروی از دستورات معلم میباشد. بعد مهارت های اطاعت و پیروی شامل اطاعت از دستورات، پاسخدهی مناسب به قواعد و قوانین میباشد. بعد مهارت های جراتورزی شامل دعوت از دیگران برای برقراری ارتباط و اعتماد به نفس و معرفی خود در جمع دوستان(کامپز و کای، ۲۰۰۲ به نقل از جلیلی آبکار، ۱۳۸۹).
۲-۲-۲- نقص مهارت های اجتماعی:
یکی از نابهنجاری رایج و قابل توجه در افراد درخودمانده، نقص در مهارت های اجتماعی است. این کودکان با وجود حضور دیگران ممکن است طوری رفتار نمایند که به نظر برسد که واقعا کسی وجود ندارد( اسکاتون[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۶).