موضوع جلوگیری از افت تحصیلی یا کوشش در جهت پیشرفت تحصیلی بالنفسه از اهمیت ویژه یی برخوردار است و همواره مورد توجه تمامی مسؤلان نظام آموزشی قرار گرفته است و سعی و تلاش دارد بتواند با بسیج نیروهای کارآمد سطح علمی و فرهنگی افراد را ارتقاء داده و مراکز و مؤسسات صنعتی، علمی و تجاری جامعه را از وجود متخصصان آگاه و توانمند بهره مند سازد. در نظام آموزشی ما بودجه های قابل توجهی به امر تعلیم و تربیت اختصاص داده شده و بر همین اصل هم هزینه های فراوانی در این راستا صرف گردیده و خواهد شد. لذا توجه به این امر مهم ضرورت دارد تا بتوان جلوی یکی از آفت های بارز و آشکار نظام آموزشی را که همانا افت تحصیلی است، گرفت.
تجهیز دانشجویان به سلامت جسم وروان باعث ایمنی آن ها در برابر مشکلات می شود و آنان به راحتی می‌توانند با شرایط متغیر زندگی و رو به تکامل فناوری، با شیوه هایی که خانواده و جامعه آنان را مثبت می‌داند، انطباق یابند و نقشی مفید در جامعه داشته باشند. بنابرین افزایش سلامت روانی باعث کاهش آسیب های اجتماعی می شود. همچنین با حصول نتایج این پژوهش می توان حساسیت و نگرانی مسؤلان را در قبال سلامت روانی جوانان بیشتر کرد و سازمان ها و ارگان های ذیربط می‌توانند گام های مؤثری در جهت حفظ و ارتقای سلامت روان که در نهایت منجر به عملکرد بهتر فرد در جامعه می شود، بردارند و به مداخلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناسب دست زنند، تا در سایه سلامت جسم و روح ناهنجاری ها و مشکلات اجتماعی کاهش یافته و روابط در لوای تصحیح شیوه های رفتاری بهبودیابد.
لذا بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی و سلامت روانی دانشجویان که می‌تواند در پیشرفت تحصیلی آنهاتاثیر بسزایی داشته با شد از اهمیت خاصی برخوردار است این امر به دست اندر کاران آموزش عالی کمک می‌کند تا با بسط و توسعه شبکه های اجتماعی، مراکز و کلینیک های خدماتی مشاوره، روان درمان و مددکاری و ارائه ی بیشتر خدمات رفاهی و بهداشتی و مهارت های زندگی از شیوع ناراحتی های روانی – اجتماعی که گاه حتی گریبان گیر باهوش ترین و خلاق ترین دانشجویان می شود جلوگیری کنند. بر همین اساس برنامه ریزان جوامع توسعه یافته تلاش می‌کنند که میزان سلامت روانی افراد جامعه ی خود را ارتقاء بخشند و یکی از راه های ارتقاء سلامت روانی شناخت عواملی است که در افزایش این بعد از سلامتی تأثیرگذار است .برای انجام برنامه ریزی صحیح و جامع لازم است پژوهش هایی در زمینه شناخت میزان سرمایه اجتماعی و سلامت روانی دانشجویان و همچنین شناخت عوامل تأثیر گذار بر آن انجام پذیرد. بنابرین شناخت عوامل مرتبط با سلامت جسم و روان دانشجویان می‌تواند دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت را در هدایت بر نامه های آموزشی و پرورشی کمک کند و آنان را به امور جوانان کشور آگاه ترگرداند . لذا با توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی در توسعه و پیشرفت تحصیلی دانشجویان و نقش سلامت روان در تضمین کارآمدی و پویایی افراد در زمان تحصیل و پیشگیری از افت تحصیلی، انجام این تحقیق ضروری به نظر می‌رسد.
اهداف پژوهش
هدف اصلی
بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و سلامت روان با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران می‌باشد.
اهداف فرعی
-
- تعیین وضعیت سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی .
-
- تعیین وضعیت سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی .
-
- تعیین وضعیت پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی .
-
- تبیین رابطه مؤلفه های سرمایه اجتماعی(شناختی، رابطه ای، ساختاری) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان.
-
- تبیین رابطه مؤلفه های سلامت روان(جسمانی، اضطراب، اجتماعی و افسردگی) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان.
- تعیین سهم هریک ازمولفه های سرمایه اجتماعی و سلامت روانی در پیشرفت تحصیلی دانشجویان.
فرضیه های پژوهش
-
- میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر از حد متوسط است.
-
- میزان سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر از حد متوسط است.
-
- میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر از حد متوسط است.
-
- بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی (شناختی، رابطه ای، ساختاری) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد.
-
- بین مؤلفه های سلامت روان (جسمانی، اضطراب، اجتماعی و افسردگی) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد.
- مؤلفه های سرمایه اجتماعی و سلامت روان در تبیین متغیر پیشرفت تحصیلی سهم متفاوتی دارند.
تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
الف) تعریف نظری
- سرمایه اجتماعی[۴]
منظور از سرمایه اجتماعی، سرمایه و منابعی است که افراد و گروه ها از طریق پیوند با یکدیگر می‌توانند به دست می آورند، به این ترتیب سرمایه اجتماعى عبارت است از آن دسته از ارتباطات و شبکه هاى ارتباط اجتماعى که در جامعه موجودند و نیز میزان اعتماد و همکارى میان روابط موجود مى باشد(صفی الله صفایی و همکاران ، ۱۳۹۲ )
- سرمایه شناختی[۵]
عنصر شناختی سرمایه اجتماعی اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها، تفسیرها و سیستم های معانی مشترک در میان گروه هاست.(اکبری، ۱۳۸۶، ص۱۱).
- سرمایه رابطه ای[۶]
عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی توصیف کننده نوعی روابط شخصی است که افراد با یکدیگر به خاطر سابقه تعاملاتشان برقرار می‌کنند(اکبری، ۱۳۸۶، ص۱۳).
- سرمایه ساختاری[۷]
این عنصر سرمایه اجتماعی اشاره به الگوی کلی تماس های بین افراد دارد. یعنی شما به چه کسانی و چگونه دسترسی دارید.(اکبری، ۱۳۸۶، ص۲۷).
- سلامت روان[۸]
سلامت روانی عبارت است از حداکثر سازش ممکن فرد با جهان، اطرافش، به طوری که باعث شادی و برداشت کاملاً مفید و مؤثر شود ( میلانی فر، ۱۳۸۹، ص۶۸).
- اعلائم جسمانی[۹]
علائم جسمانی شامل علائم شبه جسمانی بدون علل عضوی که فرد گزارش می‌دهد، می‌باشد(بالایی، ۱۳۸۹، ص۵۵).
- اختلال خواب و اضطراب[۱۰]
اشکال در شروع، تداوم و بیداری از خواب و علائمی نظیر دلشوره و گوش به زنگ بودن(بالایی، ۱۳۸۹، ص۵۶).
- کارکرد اجتماعی[۱۱]
توانایی فرد در برقراری ارتباط مؤثر ، مفید و مداوم با دیگر افراد جامعه(بالایی، ۱۳۸۹، ص۵۶).
- افسردگی[۱۲]
یک بیماری روان شناختی با علائمی نظیر کاهش علاقه به زندگی و فعالیت های روزمره(بالایی، ۱۳۸۹، ص۵۷).
