عدالت اطّلاعاتی به عادلانه بودن سازوکارها و ساختارهای توزیع اطّلاعات در سازمان مربوط می شود. در عدالت بازسازنده که در ادامه به آن پرداخته می شود، به اصلاح روابط آسیب دیده ی گروه ها و افراد در تعارضات سازمانی توجّه می شود(کیدر،۲۰۰۷،ص۶۲-۴۴).
در این تحقیق به منظور بررسی درک کارکنان از عدالت سازمانی از سه مفهوم عدالت توزیعی، تعاملی و رویه ای استفاده شده است.
عدالت توزیعی
عدالت رویه ای
عدالت تعاملی
رفتار شهروند سازمانی
عدالت سازمانی
شکل ۱-۱ مدل محتوایی (پیشنهادی) تحقیق
۱-۵ اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق با توجه به مسئله تبیین شده، اهداف تحقیق حاضر به شرح زیر است:
-
- سنجش میزان اجرای عدالت سازمانی ادراک شده توسط کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر
-
- سنجش میزان رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر
-
- تعیین میزان ادراک کارکنان از عدالت توزیعی و رابطه آن با رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر
-
- تعیین میزان ادراک کارکنان از عدالت رویه ای و رابطه آن با کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر
- تعیین میزان ادراک کارکنان از عدالت مراوده ای و رابطه آن با بروز رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر
همچنین برای دستیابی به هدف اصلی این پژوهش، تعدادی اهداف ویژه نیز تدوین گردیده که عبارتند از:
-
- تعیین میزان ادراک کارکنان مرد و زن اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر از عدالت سازمانی.
- تعیین میزان ادراک رفتارهای شهروندی سازمانی در میان کارکنان مرد و زن اداره آموزش و پرورش شهرستان رودسر.
۱-۶ فرضیه های تحقیق
بر اساس اهداف تشریح شده فرضیه های تحقیق بشرح زیر است:
فرضیه اصلی:
- ادراک کارکنان از عدالت در سازمان بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی آن ها تاثیرمستقیم دارد.
فرضیه های فرعی:
-
- ادراک کارکنان از عدالت توزیعی در سازمان بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی آن ها تاثیر دارد.
-
- ادراک کارکنان از عدالت رویه ای در سازمان بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی آن ها تاثیر دارد.
- ادراک کارکنان از عدالت مراوده ای در سازمان بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی آن ها تاثیر دارد.
۱-۷ تعاریف متغیّرهای اصلی تحقیق
۱-۷-۱ تعاریف مفهومی متغیّرهای اصلی تحقیق
- عدالت سازمانی
عدالت مفهومی انتزاعی است که از آن تعابیر گوناگونی مدّنظر قرار می‌گیرد. هنگامی که از این مفهوم در محیط سازمانی استفاده می شود، اصطلاح عدالت سازمانی به کار می رود. عدالت سازمانی متغیّری است کــه بـه توصیف عدالت که به طــور مستقیم با موقعیت های شغلی ارتباط دارد به کار می رود. علی الخصوص در عدالت سازمانی مطرح می شود که باید به چه شیوه هایی با کارکنان رفتار شود تا احساس کنند که به صورت عادلانه ای با آن ها رفتار شده است (مورمن[۳۲]۱، ۱۹۹۱، صص۸۵۵-۸۴۵).
“گرینبرگ” ( ١٩٩٠ )، عدالت سازمانی را رفتار منصفانه ی سازمان با کارمندان تعریف می‌کند و “تانوا[۳۳]۲” (۲۰۱۰)، براین نکته تأکید نموده که عدالت سازمانی به ادراک افراد یا گروه ها از رعایت انصاف و عدل در رفتارها و تصمیمات سازمان در سطوح مختلف و واکنش رفتاری و ادراکی به این ادراکات مربوط می شود. در این پژوهش منظور از عدالت سازمانی، ادراک کارکنان از انصاف کاری در سازمان بوده که با توجّه به پژوهش‌های انجام شده، ادراکات در حوزه ی عدالت حداقل در یکی از سه بعد عدالت توزیعی، عدالت رویه ای و عدالت تعاملی جای می‌گیرد.
– عدالت توزیعی: عدالت توزیعی به انصاف ادراک شده از پیامدها پرداخته و به منزله یک عامل بالقوه با کاربردهای مهم در زمینه‌های سازمانی، در نظر گرفته می شود باید توّجه داشت که عدالت توزیعی فقط محدود به عادلانه بودن پرداخت ها نمـی شود، بلکه مجموعه گسترده ای از پیامدهای سازمانی، از قبیل ارتقاء ها، پاداش ها، تنبیه ها، برنامه های کاری، مزایا و ارزیابی های عملکرد را در بر می‌گیرد.
– عدالت رویه ای: از این دیدگاه عدالت باید با بهره گرفتن از رویه های منصفانه تعریف شود، یعنی تصمیات عــادلانه تصمیماتی هستند که نتیجه رویه های منصفانه باشند. در بیان اصول عدالت رویه ای می توان به بی طرفی، حق اظهار نظر و مشارکت در تصمیمات اشاره نمود.
– عدالت تعاملی: جنبه هایی از فرایند ارتباطات از قبیل ادب، صداقت و احترام بین منابع و دریافت کننده را در بر می‌گیرد. دو عامل مهم که در ادراک عدالت تعاملی نقش کلیدی بر عهده دارند عبارتند از:
تشریح دلایل اصلی تصمیمات مربوط به تخصیص منابع به طور واضح و روشن و به میزان کافی برای افراد.
رفتار احترام آمیز افراد مسئول اجرای تصمیمات با افراد تحت تأثیر تصمیمات.
در واقع رفتار مثبت با افراد سازمان می‌تواند اطاعت از رویه های سازمان را بدون هر گونه تغییر در تصمیمات فردی یا فراگردهای زیر بنایی تقویت کند.
– رفتار شهروندی سازمانی
رفتار شهروندی سازمانی رفتارهای فرانقشی و خودجوشی است که؛ کارکنان را در وضعیتی قرار می‌دهد که به صورت داوطلبانه فراتر از انتظارات وظیفه و شرح شغل خود عمل نمایند. در این میان ادراک کارکنان از منصفانه بودن پرداخت ها و برابری در رویه‌های سازمانی و همچنین منصفانه بودن رفتارهای بین شخصی در سازمان نقش بسزایی در تشویق و توسعه رفتارشهروندی سازمانی دارد (سید جوادین، ۱۳۸۸، ص۲۹).
۱-۷-۲ تعاریف عملیاتی متغیّرهای اصلی تحقیق
– عدالت سازمانی: بر اساس اهداف اصلی این تحقیق و همچنین به منظور بررسی درک کارکنان از عدالت سازمانی از سه مفهوم عدالت توزیعی، تعاملی و رویه ای استفاده شده است. برای سنجش متغیر عدالت توزیعی که منطبق با سوالات ۵-۱ پرسشنامه تحقیق، متغیر عدالت رویه ای که منطبق با سوالات ۱۰-۶ پرسشنامه تحقیق، متغیر عدالت تعاملی که منطبق با سوالات ۱۵-۱۱ پرسشنامه تحقیق و با بهره گرفتن از طیف پنج گزینه ای لیکرت و مقیاس اندازه گیری فاصله ای انجام می شود.
– رفتار شهروندی سازمانی: برای این متغیر نیز ۱۰ سوال طراحی شده است. در واقع منظور از این متغیر، نمره ای است که هر پاسخ دهنده به این متغیر داده‌اند است که با بهره گرفتن از طیف پنج گزینه ای لیکرت و مقیاس اندازه گیری فاصله ای انجام می شود.
۱-۸ قلمرو تحقیق
۱-۸-۱ قلمرو موضوعی
