فصل سوم
روشناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه
همان طور که در فصل‌های قبل گفته‌شد، در استاندارد حسابداری شماره ۶، تعدیلات سنواتی، به عنوان تعدیلاتی با اهمیت که به سنوات قبل مربوط می‌شود معرفی شده است. با توجه به بند ۳۷ این استاندارد، تعدیلات سنواتی در تعدیل مانده سود (زیان) انباشته ابتدای دوره منظور می‌گردد و به اقلامی محدود می‌شود که از ” تغییر در رویه حسابداری“ و ” اصلاح اشتباه“ ناشی گردد. همچنین با توجه به بندهای ۴۰ و ۴۱، چنانچه در رویه حسابداری تغییری صورت گیرد، ارقام مربوط به سال جاری، بر مبنای رویه جدید منعکس و ارقام مقایسه‌ای سنوات قبل نیز بر مبنای رویه جدید ارائـه مجدد می‌شوند. در این حالت، تعدیلات انباشته مربوط به سنوات قبل، به جهت اینکه هیچ گونه ارتباطی با نتایج عملکرد سال جاری نداشته است، نباید در تعیین سود یا زیان سال جاری دخالت داده شود. تعدیلات مذبور باید از طریق ارائـه مجدد ارقام سال‌های قبل به حساب گرفته شود، در نتیجه، مانده سود (زیان) انباشته ابتدای دوره نیز بدین ترتیب تعدیل خواهد شد.
در مواردی ممکن است صورتهای مالی منتشر شده یک یا چند دوره قبل شامل اشتباهات با اهمیتی باشد که تصویر مطلوب را مخدوش و در نتیجه قابلیت اتکای صورتهای مالی مذبور را کاهش دهد. اصلاح چنین اشتباهاتی نباید از طریق منظور کردن آن در سود و زیان سال جاری انجام گیرد، بلکه باید با ارائـه مجدد ارقام صورتهای مالی سال(های) قبل به چنین منظوری دست یافت. در نتیجه، مانده افتتاحیه سود (زیان) انباشته نیز بدین ترتیب تعدیل خواهد شد. تعدیلات سنواتی، به عنوان آخرین قلم در صورت سود و زیان جامع منعکس می‌شوند.
در سال‌های اخیر، تجدید ارائه صورتهای مالی بین شرکت‌های ایرانی بسیار رایج شده است به گونه‌ای که از تعدیلات سنواتی به عنوان یکی از عناصر نسبتا پایدار در گردش حساب سود (زیان) انباشته یاد می‌شود. این تعدیلات عمدتاًً به دلیل اصلاح اشتباهات دوره گذشته است و موارد مربوط به تغییر روش‌های حسابداری کمتر مشاهده می‌شود. این موضوع بر اتکاپذیری و توان اعتماد ارقام ارائه شده در صورتهای مالی به ویژه رقم سود تأثیر دارد (نیک‌بخت و رفیعی، ۱۳۹۱).
شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در صورتی که تجدید ارائه داشته باشند معمولاً آن را به صورت رقمی مندرج در بخش تعدیلات سنواتی گزارش‌های مالی سالانه، ارائه کرده و رقم مقایسه‌ای قبل از تجدید ارائه را نیز ذکر می‌کنند. ارقامی که شرکت‌ها مبادرت به تجدید ارائه آن می‌ورزند، عموماً مربوط به اقلام تعهدی هستند.
یکی از مهمترین ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری، اتکاپذیری آن است. طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی، اطلاعاتی اتکاپذیر است که عاری از اشتباه و تمایلات جانبدارانه باشد. تحقیقاتی که پیشتر در ایران انجام گرفته است نشان می‌دهد که درصد بالایی از شرکت‌های ایرانی به دلیل اصلاح اشتباهات حسابداری، صورتهای مالی را تجدید ارائه و رقمی را تحت عنوان تعدیلات سنواتی گزارش می‌کنند (کردستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
تعدیلات سنواتی و تجدید ارائه صورتهای مالی دوره های قبل، پیامدهای منفی متعددی را به همراه دارد. رقم سود خالص، مبنای محاسبه مواردی نظیر پاداش هیئت مدیره[۲۴]، مالیات[۲۵] و سود تقسیمی به سهام‌داران است. علاوه بر این، سود هر سهم [۲۶]و نسبت قیمت به سود هر سهم از جمله شاخصهایی است که مورد استفاده تحلیلگران و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. در نتیجه ارائه نادرست سود، و اصلاح آن در دوره های بعد، یعنی پس از گرفتن تصمیم‌های مربوط، آثار اقتصادی و مالی بر ای افراد مختلف خواهد داشت. برای درک انگیزه های احتمالی مدیریت شرکت‌ها از ارائه نادرست ارقام حسابداری و اصلاح آن در دوره های آینده، باید به عواملی توجه کرد که اینگونه اعمال را توجیه می‌کند. تحقیقات انجام شده در زمینه گزارشگر ی متقلبانه، انگیزه های مختلفی را برای چنین اقداماتی برشمرده‌اند. البته باید به یاد داشت که تجدید ارائه صورتهای مالی همواره نشانه تقلب نیست و در طیفی از اصلاح اشتباهات سهوی تا گزارشگری متقلبانه قرار می‌گیرد اما به سادگی می‌تواند به عنوان سرپوشی برای رفتارهای متقلبانه مدیریت به کار رود. (نیک‌بخت و رفیعی، ۱۳۹۱).
در تحقیق حاضر به سوال اصلی زیر پاسخ داده می‌شود:
آیا اعتبار هیئت مدیره بر تجدید ارائه صورتهای مالی مؤثر است؟
در راستای پاسخ به این سوال، در این فصل تلاش شده است تا روش پژوهش شامل چگونگی جمع آوری داده های مورد نیاز ، شیوه محاسبات و پردازش داده ها، محاسبه متغیرهای پژوهش، شیوه های آماری برای تحلیل متغیرها و آزمون فرضیات تشریح گردد.
۳-۲- طرح مسئله تحقیق و استدلال آن
موفقیت اکثر شرکت‌های سهامی، مستلزم توانایی مدیریت در تامین انتظارات بازار نسبت به رشد و پایداری سود است. قصور در تامین انتظارات بازار می‌تواند به اعتماد سرمایه‌گذاران خدشه وارد نماید و بر سرمایه‌گذاری‌های بالقوه تاثیرگذار باشد. در حقیقت، اعتبار مدیریت سرمایه‌ای ارزشمند است اما به راحتی می‌تواند در شرایط تجدید ارائه صورتهای مالی دچار آسیب شود. اعتبار پایین، تمام عملکردهای شرکت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدنام‌شدن مدیریت شدیداًً بر دیدگاه بازار تاثیرگذار است و ارزش شرکت در بازار را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به بیان دیگر، دلیل خدشه وارد شدن به اعتبار مدیریت آن است که سرمایه‌گذاران به تجدید ارائه صورتهای مالی پاسخ منفی نشان می‌دهند.
تجدید ارائه برای بازار حاوی اطلاعات جدیدی است. از دیدگاه سرمایه‌گذاران، اخبار مربوط به تجدید ارائه، فقط بیانگر مشکلات عملکرد دوره گذشته نیست بلکه نوعی پیش‌بینی آتی برای شرکت و مدیریت آن نیز محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، موجب سلب اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به اعتبار و شایستگی مدیریت و کاهش کیفیت سودهای گزارش‌شده می‌گردد (ژیا، ۲۰۰۶).
اعلان تجدید ارائه، احتمال سلب شهرت مدیریت را افزایش می‌دهد. نتایج پژوهش وو (۲۰۰۲) حاکی از آن است که تقلیل اعتبار شرکت و مدیریت آن در نزد سرمایه‌گذاران به دلیل تجدید ارائه منجر به کاهش معنادار ضریب واکنش به سود برای فصول پس از تجدید ارائه نسبت به فصول قبل از تجدید ارائه خواهد شد. وو دریافته است که بازار به طور معناداری در طول دوره سه روزه، نسبت به اعلان تجدید ارائه واکنش منفی نشان می‌دهد.
۳-۳- پرسش تحقیق
هر تحقیق و پژوهش علمی با یک سری سوالات و پرسش‌ها شکل می‌گیرد. در گام اول در صورتی تحقیق به شیوه درست و علمی می‌تواند انجام شود که این سوالات از روشنی لازم برخوردار باشد. بنابرین لازم است محقق درباره مسئله تحقیق به تفکرات بیشتری بپردازد و ذهن خود را درباره مسائل روشن سازد. با در نظر گرفتن مبانی و اهداف خاص تحقیق سوال اصلی تحقیق به صورت زیر می‌باشد:
آیا اعتبار هیئت مدیره شرکت ها بر تجدید ارائه صورتهای مالی تاثیرگذارست؟
۳-۴-فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی ۱: اعتبار هیئت مدیره بر ارائه مجدد صورتهای مالی شرکت ها مؤثر است .
