بر اساس مفاد بیانیه کمیته بال (۱) کفایت سرمایه معیاری است برای سنجش میزان سرمایه بانک که به شکل درصدی از در معرض خطر بودن اعتبارت بیان می شود، حداقل نسبت کفایت سرمایه طبق دستورالعمل بال (۱) ۸ درصد در نظر گرفته شده است. کمیته بال در دستورالعمل جدیدخود که در سال ۱۹۹۹ تحت عنوان بال (۲) منتشر کرد تغییرات جدیدی را در نحوه محاسبه و همچنین حداقل نسبت کفایت سرمایه ایجاد ‌کرده‌است. تعریف کفایت سرمایه بر اساس مفاد کمیته بال (۱) و (۲) به شرح ذیل است ،ضمناً اجرای مفاد بیانیه بال ۲ از سال ۲۰۰۶ در دستور کار کمیته قرار دارد.

بیانیه بال(۱): کفایت سرمایه عبارت است از میزان حداقل سرمایه لازم برای پوشش ریسک اعتباری.

بیانیه بال(۲): کفایت سرمایه عبارت است از میزان حداقل سرمایه لازم برای پوشش ریسک اعتباری و عملیاتی.

مفهوم ریسک اعتباری

ریسک اعتباری یکی از مهمترین عوامل تولید ریسک در بانک ها و مؤسسات مالی است ریسک اعتباری را می توان به صورت رویدادهای غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش دارایی ها یا بدهی­ها رخ
می‌دهد نیز تعریف کرد.

این ریسک از آن جهت ناشی می شود که دریافت کنندگان تسهیلات تمایل یا توانایی بازپرداخت بدهی خود را به بانک نداشته باشند که از آن به عنوان نکول یاد می شود که مترادف ریسک اعتباری است به طور کلی چهارشاخص سنتی زیر به طور گسترده به منظور تعیین میزان ریسک اعتباری برای بانک‌ها در نظر گرفته می‌شوند(اصلی، ۱۳۹۰، ۳۴-۱):

• نسبت مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی

هر چه این نسبت بالاتر باشد ریسک اعتباری مؤسسه‌ نیز بالاتر است.

• نسبت مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک الوصول به دارایی ها

افزایش این نسبت در دو مقطع نشانه افزایش ریسک اعتباری خواهد بود.

• نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی

افزایش حجم مطالبات مشکوک الوصول که به دلیل افزایش مطالبات سررسید گذشته و معوق بوده می‌تواند بیانگر افزایش ریسک اعتباری باشد.

• نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به کل دارایی ها

افزایش آن بیانگر ریسک و کاهش آن مبین کاهش ریسک می‌باشد(اصلی، ۱۳۹۰، ۳۴-۱).

تعریف ریسک اعتباری: احتمال عدم ایفای تعهد در نتیجه شرایط خاص متعهد به بانک را ریسک اعتباری می‌گویند.این نوع ریسک در شرایط نامناسب اقتصادی نظیررکودو بحران اقتصادی افزایش می‌یابد.

۲-۲-۱-۱۴-تاثیر ریسک اعتباری بر بانک یا مؤسسه‌ مالی

به لحاظ نظری، نکول زمانی روی می‌دهد که ارزش دارایی های شرکت کمتر از ارزش بدهی های آن باشد^[۳۴]، ‌بنابرین‏ ریسک نکول از جمله مهمترین ریسک هایی است که بانک ها و مؤسسات پولی و مالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، چرا که نکول تعداد کمی از مشتریان می‌تواند زیان غیرمنتظره­ای را به یک سازمان وارد نماید.

هر گونه قصوری که در بازپرداخت تسهیلات صورت گیرد از ارزش دارایی های بانک کاسته و ممکن است بانک را در ایفای تعهداتش دچار مشکل نماید از سوی دیگر میزان سودآوری را نیز کاهش دهد و ‌به این ترتیب بانک به پیش‌بینی های اولیه خود دست نیابد و متعاقباً نتواند به سهام‌داران و سپرده گذاران خود سودهای مورد انتظار آنان را پرداخت نماید و این اتفاق تاثیر مستقیم در موقعیت بانک،‌ سهام‌داران و سپرده گذاران خواهد داشت.

۲-۲-۱-۱۵-مدل های محاسبه ریسک اعتباری و تحلیل مدل CR⁺

مدل های ریسک اعتباری از اهمیت زیادی برخوردار هستند زیرا بصیرت و دانش لازم را ‌در مورد زیان‌های احتمالی اعطای تسهیلات برآورد و ارائه خواهند نمود. مدل های ریسک اعتباری با اندازه گیری ریسک می‌توانند ارتباط منطقی بین ریسک و بازده ایجاد و قیمت گذاری مناسبی از دارایی ها را فراهم آورند و در دو سطح قابل انجام است:

• • بررسی وام ها و مشتریان به صورت انفرادی (اعتبار سنجی)

• بررسی ریسک پرتفوی اعتباری تسهیلات

برخی از معروف ترین مدل‌های سنجش ریسک پرتفوی اعتباری عبارتند از :

۱- ریسک اعتباری

۲- نگرش پرتفوی اعتباری

۳- سنجش ریسک

۴- مدل سنجش ریسک

طی چند سال اخیر، تعدادی مدل های جدیدی برای مدلسازی ریسک اعتباری ارائه شده اند در این قسمت به بررسی مدل های اصلی ریسک اعتباری پرتفوی پرداخته شده است، روش سنجش ریسک توسط جی.پی. مورگان بر اساس تحلیل تغییر رتبه (انتقال) اعتباری بنا شد.

سپس تام ویلسون مدل تغییر رتبه اعتباری را توسعه داد و مدل نگرش پرتفوی اعتباری را پیشنهاد نمود که بر آن اساس احتمال نکول در یک چرخه اعتباری تغییر می‌کند و تابعی از متغیرهای کلان اقتصادی
می‌باشد و به فاصله کوتاه پس از آن مدل سنجش ریسک از یک رویکرد کلان استفاده نمود که احتمال نکول هربدهکار رابه ارزش بازار دارایی های او مرتبط می‌سازد.

و بالاخره،بانک سرمایه گذاری (CSEP) Credit Suisse Financial Products مدل ریسک اعتباری را در اکتبر ۱۹۹۷ معرفی کرد این مدل از نظر ریاضیات به کار رفته در آن میان مدل های پرتفوی موجود منحصر به فرد است یکی از دلایل اصلی موفقیت مدل ریسک اعتباری تمرکز آن بر رویداد نکول است.

ویژگی های اصلی این مدل به شرح زیر است.

۱- علت نکول بدهکار در این مدل موضوعیت ندارد نکول یک رویداد تصادفی است که به وسیله احتمال نکول توصیف می شود.

۲- احتمال نکول بدهکار یک عدد ثابت نیست بلکه یک کمیت متغیر و تصادفی است که به وسیله یک یا چند عامل ریسک(سیستماتیک) ایجاد شده و معمولاً فرض می­ شود دارای توزیع گاما است.

۳- بین عوامل ریسک سیستماتیک و احتمال نکول رابطه خطی وجود دارد.

۴- نکول بدهکاران، مستقل از هم است.

۵- همبستگی بین بدهکاران آشکار نیست بلکه تنها به طور ضمنی به خاطر عوامل ریسک مشترکی که به وجود آورنده احتمال نکول هستند ایجاد می­ شود.

۶- توزیع احتمال زیان، از توابع مولد احتمال استخراج می­ شود و اگر زیانها مقادیر گسسته را اختیار کنند می توان از این توابع استفاده کرد.

۷- برای به دست آوردن توزیع احتمال زیان برای پرتفوی، از یک تخمین برای توابع مولد احتمال استفاده می شود که معمولاً مطابق تخمین پوآسون برای زیان یک بدهکار است (اصغری،خوانساری، سیاهکارزاده، سایت مرجع دانش( سیویلیکا)، دانشگاه امام صادق،۱۳۸۶).

مدل ریسک اعتباری را مدل بیمه ای نیز می‌نامند زیرا مفاهیم اصلی آن از ادبیات بیمه (بویژه بیمه آتش سوزی) گرفته شده است که در آن زیان محتمل شده به وسیله یک بیمه گر دو چیز را منعکس می‌کند:

• • احتمال سوختن خانه(چیزی که بیمه گر آن را فراوانی حادثه می نامد).

• ارزش خانه از بین رفته بر اثر آتش سوزی(چیزی که بیمه گر آن را شدت زیان می نامد).

در واقع، می توان این مفاهیم را برای وامها به کار برد زیرا توزیع احتمال زیان در یک پرتفوی وام، ترکیب فراوانی نکول وام ها و شدت آن ها را نشان می‌دهد و در موارد زیر مورد استفاده قرار
می‌گیرد.