در جهان پر تلاطم امروزی روستاها به کانون تردد انسان ها بدل گشته که برای فرار از زندگی پرهیاهوی شهری وزندگی ماشینی به روستاها سفر می‌کنند.گردشگری روستایی باعث رشدورونق اقتصادی،ایجاد ثبات وتنوع در شغل،پویایی تجارت و صنایع،افزایش درآمدها،ایجاد بازارهای جدید برای محصولات کشاورزی وتحول اقتصادی منطقه می شود.گردشگری می‌تواند وسیله مهم برای توسعه اقتصادی جوامع روستایی باشد(Elliott,1997:2)
به طور کلی می توان گفت که گردشگری روستایی فعالیتی است برای شناسایی روستا به عنوان یک قطب اقتصادی،اجتماعی بادر نظر داشتن تمامی هویت و تاریخچه مناطق روستایی(Sehofield,1996:334).
۲-۲-۳ گردشگری مبتنی بر طبیعت
یکی دیگر از الگوهای فضایی گردشگری شکل گرفته در عصرپسامدرن گردشگری در طبیعت[۷] یا طبیعت گردی است.این الگوی فضایی در برگیرنده رویکردگردشگران به محیط طبیعی با انگیزه های متفاوتی است که گردشگران از سفر به محیط طبیعی مدنظر دارند.گستره فضایی این الگو،محیط طبیعی به عنوان مثال ساحل،جنگل،کوه،کویر،غارو نظیر اینهاست.این الگوی فضایی از گردشگری دربرگیرنده گونه های متفاوتی از گردشگری شامل گردشگری زیست محیطی،گردشگری دریایی، گردشگری ورزشی،گردشگری صیدوشکار،جمع آوری گیاهان و حیوانات(مثلا انواع پرندگان)و نظیر اینهاست(پاپلی یزدی،سقایی،۲۱۶:۱۳۸۵).
بین گردشگری در طبیعت وگردشگری زیست محیطی[۸] تفاوت وجود دارد اما اغلب این دو مفهوم یکی پنداشته شود.در حقیقت گردشگری در طبیعت یک بخش کلی است که دیگر اشکال گردشگری در محیط را دربر می‌گیرد؛ به عبارتی گردشگری زیست محیطی زیر مجموعه گردشگری در طبیعت است. در کنار گردشگری زیست محیطی،گردشگری علمی،ماجراجویانه وغیره نیز جزء خانواده بزرگ طبیعت گردی محسوب می‌شوند و در این میان گردشگری زیست محیطی بخش در حال گسترشی از بازار گردشگری در طبیعت است .علاوه بر این ها انگیزه های این نوع گردشگری نیز متفاوت است.در گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی،تنها فضای طبیعی مدنظر است و مسافرت با هر انگیزه ای که صورت گرفته باشد هیچ رابطه مستقیمی با حفظ محیط طبیعی ندارد و گردشگر نه تنها نسبت به محیط دارای هیچ حساسیتی نیست، بلکه ممکن است محیط را نیز تخریب کند؛مثلا شکار یا صید بی رویه. در حالی که گردشگری زیست محیطی بنا به تعریف مؤسسه بین‌المللی گردشگری زیست محیطی در سال ۱۹۹۱«یک مسافرت مسئولانه به مناطق طبیعی که محیط زیست را حفظ و زندگی راحت مردم محلی را تثبیت نماید»است(مجله موج سبز،۴:۱۳۸۰).طبیعت گردان بسته به انگیزه سفرشان دو گروه سنی را شامل می‌شوند(Brandon,1996: 241).گروهی که به دنبال ماجراجویی، دیدارسرزمین های بکروفعالیت های ورزشی هستند وسنی کمتر از ۴۰ سال دارند.گروه دیگر که با هدف لذت بردن از طبیعت به تفریح و سرگرمی ودیداراز حیات وحش به مسافرت می روندو در محدوده سنی ۳۵الی ۵۴ سال قرار دارند(رضوانی،۱۸۸:۱۳۸۰ ).در گونه ای دیگراز تقسیم بندی، کاستلر طبیعت گردان را به سه دسته تقسیم می‌کند:
– طبیعت گردان آزاد:افرادی که دارای پویایی و تحرک کافی برای دیدار از نواحی بکروطبیعی هستند وانعطاف پذیری بالایی دارند.این گروه اگرچه تعدادشان بسیار است اما ناشناخته اند.
– طبیعت گردان سازمان یافته:افرادی که از طریق تورهای برنامه ریزی شده به مناطق ویژه سفر می‌کنند،مانند کسانی که برای دیدار از جذابیت در قطب جنوب، راهی آن منطقه می‌شوند.
– گروه علمی و دانشگاهی:افرادی که در چهارچوب تحقیقات علمی برای مؤسسات پژوهشی و دانشگاهی به مناطق طبیعی سفر می‌کنند و مدت نسبتا بیشتری در مقصد اقامت دارند وبیش از طبیعت گردان عادی به کشف رازهای طبیعت علاقه نشان می‌دهند(Fennel,2003:258).
گردشگری در طبیعت در چهارچوب مدل مفهومی با یک نگرش نظام مند تجزیه و تحلیل می شود که در نمودار۲-۲ نشان داده شده است. بر مبنای این مدل، رویکرد سرمایه داری در روندی ازسازمان نایافتگی و وضعیت پسامدرن میل به سیطره بر تمامی فضاها دارد.در این راستا محیط به عنوان کالایی در نظر گرفته شده که در چهارچوب سرمایه-کالا قرار می‌گیرد ودرچهارچوب الگوی فضایی گردشگری در طبیعت وارد چرخه سود سرمایه می شود.در این عکس العمل اقتصادی محیط طبیعی در قالب نشانه قرار می گیردکه رویکرد زیباشناختی، کالایی شدن محیط را در بر دارد(دلوز،۴۲۶:۱۳۸۱).
سرمایه داری
سازمان نایافتگی
وضعیت پسامدرن
پسافوردیسم
محیط همچون سرمایه
تولید
چرخه
مصرف
گردشگری در طبیعت
سود
الگوی فضایی
گذرگاه های پسامدرن
بهره بری محیطی
زیبا شناختی، کالایی شدن طبیعت
شیزوفرنیک سرمایه داری
تخریب محیط
ارزش مازاد
ظرفیت پذیری رفاه –بومی شدن
پایداری محیط زیست
نمودار ۲-۲:مدل مفهومی از گردشگری در طبیعت در فضای پسامدرن با رویکردی واسازانه(پاپلی یزدی،سقایی،۲۱۸:۱۳۸۵)
۲-۳ گونه شناسی گردشگری
همزمان با رشد فعالیت های گردشگری در دنیا،گرایش های مهمی از گردشگری شکل گرفت که شناخت انواع آن ودسته بندی آن ها مهم است،زیرا تقاضاها وخدمات مورد نیاز انواع گردشگران یکسان نیست(سقایی، خوشه بست، ۱۳۹۰) و نیازمند برنامه ریزی های متفاوتی در جهت هموار کردن نیازهای گردشگرران می‌باشد.جهانگردی شکل های متفاوتی به خود می‌گیرد و می‌تواند موجب تامین رضایت مسافران و جهان‌گردان شود که با انگیزه های گوناگون به سفر می‌روند(وای گی، فایوسولا،۲۶۲:۱۳۸۸) . حال این گونه ها می‌تواند در قالب گردشگری طبیعت محور(اکوتوریسم) ، گردشگری تفریحی، ساحلی ، مذهبی وتاریخی – فرهنگی نمود پیدا کند.
۲-۳-۱ اکوتوریسم
